کاشکی اندر جهان شب نیستی تـا مــرا هجـران آن لــب نیستی
زخـم عقـرب نیستی بر جان من گــر ورا زلــــف معـقــرب نیستی
ور نبـــودی کـوکبـش در زیـر لـب مـونســم تـا روز کوکـب نیستی
ور مــرکّــب نیستـی از نیکویــی جانم از عشقش مرکّب نیستی
ور مـــرا بی یـــار بایـــد زیستـن زنــدگانــی کاش یـا رب نیستی
بـه زلف کژ و لیکن به قـد و بالا راست بـه تن درست ولیــکن بـه چشمکان بیمار
خمـــار دار و همـــواره بـــاکــیــار بــود بسـا سـرا کـه جــدا کــرد در زمانـه خمار
چگــونــه بیـنـد اعــدای او قــرار کنـون زمانه چون شتری شد هیون و ایشان خار
اگر سـر آرد بار آن سنان او نه شگفت هر آینـه چــو همــه خــون خورد سرآرد بار
مثال طبع مثال یکی شکافه زن است کــه رود دارد بـــر چــوب کشـیـده چهــار
مدیـح تـا بـه بر من رسیـد عریـان بود ز فــرّ و زینــت مــن یافــت طیلـسان و ازار
گویــند صبــر کن کــه تـرا صبر بـر دهد آری دهد ولیک به عمر دگر دهد
من عمر خویشتن به صبوری گذاشتم عــمر دگـــر بباید تـا صبر بر دهد
دوش در حــلقه مــا قصــه گیســوی تـو بود تا دل شب سخن از سلسله موی تو بود
دل که از ناوک مژگان تو در خون مـی‌گـشت بـــاز مشتـــاق کمـــانـخانـه ابروی تو بود
هــم عفــاالله صبـــا کــز تــو پیامـی مـی‌داد ور نه در کس نرسیدیم کـه از کوی تو بود
عالم از شور و شر عشق خبر هیچ نداشت فـتـنه انگیـز جهــان غمــزه جادوی تو بود
مــن سرگشـته هم از اهل سـلامت بـودم دام راهـــم شـکـن طـره هنــدوی تو بود
بـگشــا بنــد قبــا تــا بگشـــایـد دل من کــه گشـادی کـه مرا بود ز پهلوی تو بود
بــه وفــای تــو کــه بـر تربــت حــافظ بـگذر کـز جهان می‌شد و در آرزوی روی تو بود
شــب سیــاه بدان زلفکــان تـــو مانـد سپیــد روز بــه پــاکی رخـــان تو ماند
عقــیق را چو بسایند نیک سوده گران کــه آبـــدار بود ، بـــه لبـــان تو ماند
بــه بوستان ملوکان هزار گشتم بیش گــل شکفتـــه بــه رخســارکان تو ماند
دو چشم آهو و دو نرگس شکفته ببار درست و راست بدان چشمکان تو ماند
کمـــان بــابلیــان دیـدم و طرازی تیــر کــه برکشیده شــود به ابــروان تو ماند
تــرا به سروین بـالا قیاس نتـوان کـرد کـــه ســـرو را قـــد و بــالا بدان تو ماند
می صافی بیار ای بت که صافی است جهان از مـاه تا آنجا که مــاهی است
چــو از کــاخ آمـــدی بیـــرون بـه صـحرا کجا چشم افگنی دیبای رومی است
بیـــا تــا مــی خــو ریم و شـاد باشیم کــه هنگام مـی و ایـام شـادی است
ابومنصور محمدبن احمد دقیقی دیگر شاعر قرن چهارم :
همـــی نـــو بــهار آیـــد و تیـر ماه جهـــان گــاه بــرنا بود گـاه زر
چگــونــه بـلیــی کــه پـــیـوند او نجویی بد است و بجـویی بتر
شـبی پیش کردم چگونه شبی؟ همــی از شــب داج تاریک تر
درنگی که گفتم که پروین همی نـخواهد شـد از تارکم زاستر
کـرا رودکــی گفتـه باشد مدیـح امـــام فنــون ســخـن دربــدر
دقیــقی مدیـــح آورد نـــزد او چو خرما بود برده سوی هَجَر
شیخ مشرف الدین بن مصلح الدین بن عبدالله، سعدی شیرازی شاعر بزرگ قرن هفتم:
فــرهاد را چــو بـر رخ شیــرین نــظر فتــاد دودش بــه ســر درآمــد و از پــای در فتاد
مجنون ز جام طلعت لیلی چو مست شد فــارغ ز مــادر و پدر و سیـم و زر فتــاد
رامیـــن چو اختیار غم عشق ویـــس کـرد یــک بـــارگـی جـــدا ز کـــلاه و کــمـر فتــاد
وامق چو کارش از غم عذرا به جان رسید کــارش مـــدام بـــا غــم و آه ســـحر فتـاد
زیــن گـونه صد هزار کس از پیر و از جوان مست از شراب عشق چو من بی‌خبر فتاد
بسیــار کـس شدند اسیر کـمند عـشـق تنـها نـه از بـرای مـن ایـن شـور و شـر فتاد
روزی بـه دلبـری نـظری کــرد چـشم من زان یــک نـظر مــرا دو جهــان از نــظر فتــاد
عشق آمد آن چنان به دلم در زد آتـشی کــز وی هــزار ســـوز مـــرا در جـــگر فتـــاد
برمن مگیر اگر شدم آشفته دل ز عشق مانــنــد ایــن بـسـی ز قـضـــا و قــدر فتــاد
سـعدی ز خلـق چنـد نـهان راز دل کنـی چـون مـا جرای عشق تو یک یک به در فتاد
در عشق شدم چو رودکی سیر از جان از گریه ی خونیـن مژه ام شد مرجان
القـصــه کـه از بیـم عـذاب هــجران در آتــش رشـکم دگـر از دوزخیان
نگارینا شنیدستم که گاه محنت و راحت
سه پیراهن سلب بودست یوسف را به عمر اندر
یکی از کید شد پر خون دوم شد چاک از تهمت
سوم یعقوب را از بوش روشن گشت چشم تر
رخم ماند بدان اول دلم ماند بدان ثانی
نصیــب من شود در وصل آن پیراهــن دیگر